Οι πλούσιες «ισλαμίστριες», ο Ερντογάν και ο Κιλιτσντάρογλου

Του Ευάγγελου Αρεταίου

Mία από τις κεντρικές φιγούρες της σειράς, η Nursema, έφτασε μάλιστα να δίνει το όνομα της σε έναν καινοτόμο κοινωνιολογικό όρο, “Nursemalar” (πληθυντικός της Nursema), που προσπαθεί να περιγράψει και να εξηγήσει την κοινωνική αλλά και πολιτική συμπεριφορά της «ισλαμικής μεγαλοαστικής τάξης» καθώς και την κρίσιμη ψήφο της στον πρώτο αλλά και στον δεύτερο γύρο των τουρκικών εκλογών.

Η σειρά είναι τόσο συνδεδεμένη με την επικαιρότητα και έχει προκαλέσει τόσο μεγάλο θόρυβο που σήμερα στην Τουρκία, ένα μεγάλο ερώτημα, ανάμεσα σε όλα τα άλλα, είναι και τι θα ψήφιζε η Nursema στις επερχόμενες εκλογές.

Οταν οι τηλεοπτικές σειρές γίνονται πολιτική κι η πολιτική σειρές 

Η υπόθεση εκτιλίσσεται γύρω από έναν απρόσμενο γάμο ανάμεσα σε μια προοδευτική “κεμαλίστρια” και έναν συντηρητικό “ισλαμιστή”, ιδέα που αρχικά μοιάζει κοινότυπη αλλά που μέσα από το σενάριο έχει καταφέρει να αφουγκραστεί με μοναδικό τρόπο την σημερινή τουρκική κοινωνία και να είναι εντυπωσιακά επίκαιρη εν μέσω εκλογών. Τόσο επίκαιρη και τόσο διορατική που έχει προκαλέσει και το μένος του τουρκικού Ανώτατου Ραδιοτηλεοπτικού  Συμβουλίου, το οποίο έχει επιβάλει ποινές και κατά καιρούς απαγορεύσεις μετάδοσης.

Η σειρά αναπτύσσει με ένα πολύ γλαφυρό και ρεαλιστικό τρόπο την βαθιές αλλαγές που συντελούνται στους κόλπους κυρίως των συντηρητικών “ισλαμιστών” αλλά και των εκκοσμικευμένων “κεμαλιστών” και το πώς οι δυο αυτές κυρίαρχες ομάδες της τουρκικής κοινωνίας προσπαθούν να βρουν τρόπους συμβίωσης.

Ενας από τους κυρίαρχους χαρακτήρες, που αναδείχθηκε κατά την εξέλιξη της σειράς, είναι η “ισλαμίστρια” Nursema, η οποία ακροβατεί ανάμεσα σε δυο κόσμους και που υποφέρει από έναν βίαιο σύζυγο που τον πήρε κάτω από οικογενειακές πιέσεις.

Η διάσημη σεναριογράφος Zehra Çelenk –που δεν είναι η σεναριογράφος της σειράς-, δεν διστάζει να κάνει –πολύ εύστοχα- λόγο για “ένα “πολιτικό” σύμβολο. “Το σύμβολο των καταπιεσμένων, της εξέγερσης των γυναικών” και κυρίως των γυναικών που προέρχονται από τον “ισλαμικό” χώρο”.

Η αντι-κομφορμιστική συμπεριφορά της Νursema  εκφράζεται με την περίφημη πια φράση της στην Τουρκία “Ας διαταραχθεί η ησυχία σου στο σπίτι λίγο μαμά”, που έχει γίνει viral.

Ακόμα πιο επίκαιρη και ενδιαφέρουσα είναι όμως η “ακτινογραφία” που κάνει οι σειρά στους “ισλαμιστές”, ή  “ευσεβείς”, της λεγόμενης “ισλαμικής αστικής και μεγαλοαστικής τάξης” που διαμορφώθηκαν ως κοινωνικές τάξεις τα τελευταία 20 χρόνια χάρη στον Ταγίπ Ερντογάν και το ΑΚΡ.

Το “Σορμπέ βατόμουρο” ακολουθεί μια άλλη σειρά που “έσπασε τα ταμεία” στην Τουρκία αλλά και εκτός Τουρκίας μέσω Netflix, με τον διεθνή τίτλο «Εthos», η οποία πραγματεύτηκε τις αλλαγές στον χώρο των «ισλαμιστών», κυρίως των γυναικών, μέσα από μια εσωτερική αναζήτηση και με το βλέμμα στραμμένο περισσότερο στο παρελθόν.

Το «Σορμπέ βατόμουρο» κάνει ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός καθώς τολμά να εισχωρήσει στα άδυτα των πλούσιων «ισλαμιστών» του σήμερα αλλά και το αύριο.

Οι “Nursemalar” και η μεταμόρφωση του ισλαμισμού

Ο όρος «Νursemalar”  “γεννήθηκε” μόλις πριν λίγες μέρες, με ένα άρθρο της πολιτιολόγου Betül Dogan Akkas, βασισμένο σε σημαντικό αριθμό συνεντεύξεων πρόσωπο με πρόσωπο, όπου όχι μόνο περιγράφει με εξαιρετικά διεισδυτική ματιά τους “ισλαμιστές” αστούς και μεγαλοαστούς αλλά εξηγεί και γιατί δεν ψήφισαν και δεν θα ψηφίσουν υπέρ του Κιλιτσντάρογλου.

Το ερώτημα της ψήφου της κοινωνικής αυτής τάξης, που έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας εκκοσμικευμένης –κοινωνικά συντηρητικής φυσικά- μεγαλοαστικής τάξης με πλήρη ταξική συνείδηση, δεν είναι καθόλου άτοπο ούτε παράλογο στην Τουρκία.

Ηδη από τις εκλογές του 2018, στην τουρκική αλλά και διεθνή ακαδημαϊκή και δημοσιογραφική ορολογία είχε διαμορφωθεί  όρος “ανήσυχοι συντηρητικοί” που αναφερόταν στους “ισλαμιστές” αστούς και μεγαλοαστούς οι οποίοι έδειχναν από την εκλογική τους συμπεριφορά να παίρνουν αποστάσεις από τον Ταγίπ Ερντογάν και το ΑΚΡ. Με αποκορύφωμα τις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη και την Αγκυρα όπου, σύμφωνα με τις αναλύσεις των αποτελεσμάτων, είχαν δώσει μια ευδιάκριτη εκλογική στήριξη στον Εκρέμ Ιμάμογλου κυρίως αλλά και στον Μανσούρ Γιαβάς.

Με την βοήθεια της “Nursema” η Dogan Akkas αναδεικνύει με μια πολιτική και κοινωνιολογική ματιά  το ευρέως διαδεδομένο κοινωνικό φαινόμενο της μορφωμένης, εύπορης, συντηρητικής “ισλαμίστριας”, η οποία φορά μεν την μαντήλα αλλά που πλέον ντύνεται και ζει μέσα σε μια εντελώς εκκοσμικευμένη κουλτούρα και συμπεριφορά.

Η προσέγγιση αυτή επιβεβαιώνει για ακόμα μια φορά τις έρευνες και μελέτες που εδώ και χρόνια καταγράφουν τις μεγάλες αλλαγές στον χώρο των “ισλαμιστών” καθώς και το πόσο έχει αλλάξει εντελώς η σημειολογία της μαντίλας. Η μαντίλα δεν σημαίνει μια πολιτικό ισλάμ, δεν σημαίνει ισλαμισμό με την κλασσική του έννοια αλλά μια προσπάθεια πολιτισμικής διαφοροποίησης από την “Δύση” υιοθετώντας ωστόσο όλα τα “δυτικά” χαρακτηριστικά και πρότυπα του εκκοσμικευμένου “δυτικού” τρόπου ζωής.

Η Dogan Akkas, με τον όρο “Nursemalar” δεν περιορίζεται στις γυναίκες αλλά συμπεριλαμβάνει «άνδρες και γυναίκες, γενικά μορφωμένοι, που ανήκουν στη μεσαία έως ανώτερη μεσαία εισοδηματική ομάδα, θρησκευόμενοι και σε κάποιο βαθμό εθνικιστές”.

Οι κομφορμιστές «Nursemalar” και η αποτυχία του Κιλιτσντάρογλου

“Μπορούμε να πούμε ότι ορισμένοι από αυτούς τους “ανήσυχους συντηρητικούς” έχουν μια “άνετη αντιπολίτευση”. Παρόλο που χρησιμοποιούν μια επικριτική γλώσσα για την τρέχουσα διακυβέρνηση (…) αποσύρονται σε έναν πολιτικά άνετο χώρο και προτιμούν το ΑΚΡ λόγω του ότι “δεν χάνουν τα κεκτημένα” τους, “δεν βρίσκουν την πρωτοβουλία του CHP ειλικρινή” και “εμπιστεύονται την προσωπικότητα του Ερντογάν”, εξηγεί η Dogan Akkas.

Και ψήφισαν πάλι τον Ταγίπ Ερντογάν και το ΑΚΡ, παρά τις επικρίσεις και την “γκρίνια” εναντίον τους και παρά το ιστορικό άνοιγμα του Κιλιτσντάρογλου που πριν απο λίγους μήνες είχε υποσχεθεί νόμο που να θωρακίζει τα δικαιώματα των μαντηλοφορουσών δημοσίων υπαλλήλων.

 «Γιατί λοιπόν συνέβη αυτό; Είναι η ανασφάλεια που επικεντρώνεται γύρω από τη μαντίλα ο μόνος λόγος για αυτό; Η σύντομη αλλά περιεκτική απάντηση είναι η εξής: Μακάρι μόνο η ανησυχία για τη μαντήλα να είχε καθορίσει τις εκλογικές προτιμήσεις των ευσεβών (σ.μ. “ισλαμιστριών”) γυναικών. Στην εξίσωση αυτή μπορούμε να προσθέσουμε και τους ευσεβείς άνδρες και συνεπώς τους “ανήσυχους συντηρητικούς” που αναφέρονται συχνά τα τελευταία χρόνια. Φυσικά, οι άνθρωποι των οποίων η ζωή χαρακτηρίζεται από ισλαμικές ευαισθησίες πηγαίνουν στις κάλπες με συγκεκριμένο πολιτικό φορτίο και “έχουν μια πιο συντηρητική στάση απέναντι στην πραγματοποίηση μεταβατικών αλλαγών”. Ωστόσο, μπορούμε να πούμε ότι το πραγματικό σταυροδρόμι πηγαίνει πέρα από αυτό”.

Η  Dogan Akkas εξηγεί ότι “παρόλο που επέκριναν την εξωτερική και εσωτερική πολιτική του Ερντογάν, οι ψηφοφόροι με τους οποίους μίλησα δήλωσαν ότι θεωρούν ότι είναι “αρκετά έμπειρος για να εκπροσωπήσει τη χώρα μας στη διεθνή σκηνή”. Όσον αφορά τον Κιλιτσντάρογλου αναφέρθηκαν στις “εσωκομματικές διαμάχες” και στη “νέα, πιο μεταρρυθμιστική του στάση”, αλλά δήλωσαν ότι “δεν τον βλέπουν να έχει διεθνή εικόνα”.

«Οι ψηφοφόροι (αυτοί) έχουν επίγνωση των κρίσεων και των πολιτικών στρατηγικών, αλλά κάνουν μια προτίμηση με κεντροδεξιό προσανατολισμό λόγω των πολιτικών τους βαρών και επειδή βρίσκουν “την εναλλακτική λύση ανεπαρκή και ανασφαλή””, σημειώνει η Dogan Akkas.

Και τονίζει ότι παρόλο που φαίνεται ότι έμεινε πίσω από τις προσδοκίες, το τμήμα αυτό υποστήριξε τους υποψηφίους των κομμάτων DEVA, Gelecek και Saadet (που ήταν σε κοινές λίστες με το CHP) ενώ στις προεδρικές ψήφισαν τον Ερντογάν.

“Ως εκ τούτου, τα επόμενα χρόνια, όποιο πολιτικό κίνημα και αν υποσχεθεί στους ευσεβείς ψηφοφόρους έναν “ασφαλή χώρο” που θα δημιουργηθεί με πραγματικές και διαρθρωτικές αλλαγές, η “άνετη αντιπολίτευση” δεν μπορεί παρά να εξελιχθεί σε μια ενεργή μορφή σε αυτό το πολιτικό μπλοκ”, καταλήγει η Dogan Akkas .

Μέχρι τότε όμως, οι «Nursemalar» θα ψηφίζουν Ταγίπ Ερντογάν…